غده تیروئيد چیست؟
غده تیروئید، غده درون ریز پروانه ای شکلی است که به طور معمول در قسمت پایینی جلوی گردن
قرار گرفته است. وظیفه تیروئيد، تولید هورمون های تیروئيدی است که به درون خون ترشح شده و
سپس به دیگر بافت های بدن منتقل می شوند. هورمون تیروئيدی به بدن کمک میکند تا از انرژی
استفاده کند، گرم بماند و باعث می شود مغز، قلب، ماهیچه ها و دیگر ارگان ها آنگونه که باید و شاید
به کار خود ادامه دهند.
کم کاری تیروئيد چیست؟
کم کاری تیروئيد، به معنای کم شدن فعالیت غده تیروئيد است. کم کاری تیروئيد به این معنی است
که غده تیروئيد نمی تواند هورمو نهای تیروئیدی را به اندازه ای که برای فعالیت طبیعی بدن لازم است،
تولید کند. افرادی که میزان هورمون های تیروئيدی در خون آنها بسیار کم است، مبتلا به کم کاری
تیروئيد هستند. دلایل معمول این بیماری عبارتند از بیماری خودایمنی مانند تیروئیدیت، هاشیموتو،
برداشتن تیروئيد با جراحی و پرتودرمانی.
علائم کم کاری تیروئيد چیست؟
هنگامی که میزان هورمون تیروئيدی بسیار پایین باشد، سلول های بدن نمیتوانند به میزان کافی
هورمون تیروئيدی دریافت کنند و فرایندهای بدن شروع به آهسته شدن میکنند. به دلیل اینکه بدن
کند شده است، شما ممکن است متوجه شوید که احساس سرما میکنید، خیلی زود خسته می شوید،
پوستتان خشک می شود، فراموشکار و افسرده شده اید و دچار یبوست می شوید. به دلیل اینکه این
علائم بسیار متغیر و غیراختصاصی هستند، تنها راه برای اطمینان از اینکه شما مبتلا به کم کاری
تیروئيد هستید یا خیر، یک آزمایش خون ساده برای TSH است.
افراد دیگر را مطلع کنید
به خانواده خود اطلاع دهید. با توجه به اینکه بیماری تیروئيد در میان خانواده ها شایع است، شما
باید بیماری خود را به خویشاوندان خود توضیح دهید و آنها را برای انجام دوره ای تست TSH تشویق
کنید. در مورد ابتلای خود به کم کاری تیروئيد و داروهای مورد استفاده و دوزهای هریک از آنها
به دیگر پزشک ها و داروساز خود اطلاع دهید. اگر پزشک خود را عوض نمودید، به پزشک جدید
بگویید که مبتلا به کم کاری تیروئيد هستید و هر سال باید آزمایش TSH را انجام دهید. اگر تحت
نظر متخصص غدد درو نریز هستید، از پزشک بخواهید یک کپی از گزارش های درمانی شما را برای
پزشک مراقبت های اولیه شما ارسال کند.
در بلندمدت شما باید منتظر چه چیزهایی باشید؟
درمانی برای کم کاری تیروئيد وجود ندارد و اغلب بیماران در تمام مدت زندگی با آن درگیر هستند.
شما باید انتظار این اتفاقات را داشته باشید: بسیاری از بیمارانی که مبتلا به تیروئيدیت وایرال هستند
و نیز افرادی که به تیروئيدیت پس از بارداری مبتلا هستند، عملکرد تیروئيد آنها به حالت طبیعی
باز میگردد.
کمکاری تیروئيد ممکن است شدیدتر یا خفیف تر شود و دوز مصرفی تیروکسین شما باید در طول
زمان تغییر کند. شما باید در تمام مدت زندگی خود به درمان خود پایبند باشید، اما اگر قرص های
خود را هر روز مصرف کنید و با پزشک خود همراه باشید و دوز مصرفی تیروکسین خود را در مقدار
مناسب نگه دارید، می توانید کم کاری تیروئيد خود را در تمام طول عمر خود به خوبی کنترل کنید.
علائم بیماری از بین خواهند رفت و اثرات جدی کاهش هورمون تیروئيد بهبود خواهند یافت. اگر
شما کم کاری تیروئيد خود را به خوبی کنترل کنید، این بیماری باعث کوتاه شدن طول عمر شما
نخواهد شد.
دلایل کم کاری تیروئيد چیست؟
دلایل بسیار مختلفی برای اینکه چرا سلول های غده تیروئید نمی توانند به اندازه کافی هورمون
تیروئيدی تولید کنند وجود دارد. در اینجا به برخی از دلایل اصلی به ترتیب از شایع ترین تا کمترین
شیوع اشاره می کنیم:
بیماری خودایمنی. در بدن برخی افراد، سیستم ایمنی که وظیفه حفاظت از بدن در برابر
تهاجم عفونت ها را بر عهده دارد، به اشتباه سلول های غده تیروئيد و آنزیم های آن را به عنوان
عوامل مهاجم در نظر میگیرد و به آنها حمله می کند، به همین دلیل دیگر سلول ها و آنزیم های
تیروئيدی کافی برای تولید هورمون های تیروئيدی به اندازه کافی وجود ندارد. این مسئله در
زنان شایع تر از مردان است. تیروئیدیت خودایمن می تواند به صورت ناگهانی آغاز شود یا اینکه
به صورت آهسته در طول سال ها گسترش پیدا کند. شایع ترین اشکال تیروئیدیت خودایمن،
تیروئیدیت هاشیموتو و آتروفیک تیروئیدیت است.
برداشتن بخشی از غده تیروئید یا برداشتن کامل آن از طریق جراحی. برخی افراد دارای
ندول های تیروئیدی، سرطان تیروئيد یا بیماری گریوز باید بخشی از غده تیروئيد یا کل آن را از
طریق جراحی بردارند. اگر کل غده تیروئيد برداشته شود، این افراد قطعاً دچار کم کاری تیروئيد
می شوند. اگر بخشی از غده برداشته شود ممکن است این غده بتواند به تولید هورمون کافی برای
حفظ مقادیر طبیعی هورمون در خون، ادامه دهد.
پرتودرمانی. برخی افراد مبتلا به بیماری گریوز، گواتر ندولار یا سرطان تیروئيد باید برای
تخریب غده تیروئيد خود با استفاده از ید رادیواکتیو (I-131) تحت درمان قرار گیرند. بیماران
مبتلا به لنفوم هوجکین یا سرطان های سر و گردن از طریق پرتوتابی درمان می شوند. همه این
بیماران ممکن است قسمتی یا همه فعالیت غده تیروئید خود را از دست بدهند.
کم کاری تیروئيد ارثی (کم کاری تیروئيدی که نوزاد با آن متولد میشود). تعداد کمی از
نوزادان بدون غده تیروئید یا با غده تیروئيدی که تنها بخشی از آن تکامل یافته، متولد می شوند.
در تعداد اندکی از نوزادان، بخشی از غده تیروئید یا کل آن در جایگاه صحیح خود قرار نگرفته
است (تیروئيد اکتوپیک). در برخی از نوزادان سلول های تیروئید یا آنزیم های آنها به درستی کار
نمی کنند.
تیروئيدیت. تیروئيدیت به معنی التهاب غده تیروئيد است و معمولاً به دلیل حمله خودایمنی
یا یک عفونت ویروسی رخ می دهد. تیروئيدیت می تواند باعث شود غده تیروئيد تمام ذخایر
هورمون های خود را به یکباره به درون خون رها کند و باعث پرکاری تیروئيد (فعالیت بسیار زیاد
تیروئيد) به مدت کوتاه شده و پس از این اتفاق، تیروئيد غیرفعال خواهد شد.
میزان بسیار زیاد یا بسیار کم ید. غده تیروئيد برای تولید هورمون های تیروئیدی به ید نیاز
دارد. ید از طریق غذا وارد خون می شود و از طریق خون به تیروئید می رسد. حفظ تولید هورمون
تیروئيدی در حالت متعادل، به مقدار مناسب ید نیاز دارد. دریافت بیش از حد ید می تواند باعث
کم کاری تیروئيد شود یا آن را تشدید کند.
آسیب به غده هیپوفیز. غده هیپوفیز یا «غده مدیر » میزان هورمون تولیدشده توسط غده
تیروئید را تعیین می کند. هنگامی که هیپوفیز به دلیل وجود تومور، پرتوتابی یا جراحی آسیب
دیده باشد، ممکن است دیگر قادر نباشد دستورات لازم را به تیروئيد بدهد و تیروئيد ممکن است
ساخت هورمون به میزان کافی را متوقف کند.
اختلالات نادری که باعث ارتشاح به تیروئيد می شوند. در افراد اندکی، برخی بیماری ها
باعث جایگزین شدن مواد غیرطبیعی در تیروئید می شوند و عملکرد آن را با اختلال مواجه
می سازند؛ برای مثال آمیلوئيدوز می تواند باعث رسوب پروتئين آمیلوئيد، سارکوئيدوز باعث
رسوب گرانولوما و هموکروماتوز می تواند باعث رسوب آهن شود.
کمکاری تیروئيد چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص صحیح کم کاری تیروئيد به عوامل زیر بستگی دارد:
علائم. کم کاری تیروئيد، هیچگونه علائم اختصاصی ندارد. هیچ علامتی که همه بیماران مبتلا
به کم کاری تیروئيد آن را نشان دهند وجود ندارد و بسیاری از علائم کم کاری تیروئيد می تواند
در افرادی که به بیماری های دیگری مبتلا هستند نیز مشاهده شوند. یکی از راه ها برای اینکه
مشخص شود علائم شما ناشی از کم کاری تیروئيد هستند یا خیر این است که فکر کنید آيا این
علائم را همواره احساس می کردید (احتمال کم کاری تیروئيد کم است) یا اینکه تغییرات جدیدی
را حس می کنید (احتمال کم کاری تیروئيد بالا است).
سابقه پزشکی و خانوادگی. شما باید موارد زیر را به پزشک خود بگویید:
- در مورد تغییراتی که در وضعیت سلامتی شما رخ داده و نشان میدهد بدنتان کند شده است.
- اگر قبلاً جراحی تیروئيد داشته اید.
- اگر برای درمان سرطان تحت پرتوتابی در ناحیه گردن قرار گرفته اید.
- اگر هر دارویی که می تواند منجر به کم کاری تیروئيد شود مصرف میکنید.
- اگر هر یک اعضای خانواده شما به بیماری تیروئيد مبتلا هستند.
معاینه فیزیکی. پزشک غده تیروئيد شما را بررسی خواهد کرد و به دنبال وجود تغییراتی مانند
خشکی پوست، تورم، رفلکس های کند و کند شدن ضربان قلب خواهد بود.
آزمایش خون. دو نوع آزمایش خون برای تشخیص کم کاری تیروئيد استفاده می شود:
- آزمایش TSH (هورمون محرک تیروئيد). این تست، مهم ترین و حساس ترین تست برای
کم کاری تیروئيد است. این تست نشان می دهد که تولید چه مقدار هورمون تیروئيدی تیروکسین
(T4) بر عهده غده تیروئيد گذاشته شده است. مقادیر بالای غیرطبیعی TSH به معنای کم کاری
تیروئيد است، یعنی از غده تیروئيد خواسته شده است که مقدار بیشتری T4 تولید کند زیرا
مقدار T4 در خون کافی نیست
- آزمایش T4 . بخش اعظم T4 موجود در خون، به پروتئينی به نام گلوبولین متصل شونده به
تیروکسین، اتصال دارد. T4 متصل شده نمی تواند وارد سلول های بدن شود. تنها ۲- ۱% T4 در
خون به صورت غیرمتصل (آزاد) است و می تواند وارد سلول شود. T4 آزاد و اندکس T4 آزاد
هر دو تست های خونی ساده ای هستند که مقدار T4 متصل نشده در خون و در دسترس برای
سلول ها را اندازه می گیرند.
کم کاری تیروئيد چگونه درمان می شود؟
جایگزین کردن تیروکسین (T4)
کم کاری تیروئيد قابل درمان نیست؛ اما تقریباً در همه بیماران، کم کاری تیروئيد را می توان کاملاً
کنترل کرد. کم کاری تیروئيد با جایگزین کردن مقدار هورمونی که غده تیروئيدتان دیگر قادر به تولید
آن نیست درمان می شود و از این طریق سطوح T4 و TSH در خون شما به مقادیر نرمال می رسد؛
بنابراین حتی اگر غده تیروئيد شما به درستی کار نکند، جایگزین کردن T4 می تواند سطوح هورمون
تیروئيدی و عملکرد بدن شما را به حالت اولیه برگرداند. قرص های تیروکسین سنتتیک دقیقاً حاوی
همان مقدار T4 هستند که غده تیروئید تولید می کند. همه بیماران مبتلا به کم کاری تیروئيد به جز
کسانی که میکزادم شدید (کم کاری تیروئيد کشنده) دارند، به صورت سرپایی درمان شده و نیازی به
بستری شدن در بیمارستان ندارند. برای بیماران اندکی که با دریافت T4 سنتتیک به تنهایی، احساس
بهبودی کامل نمی کنند، افزودن T3 (سایتومل) می تواند مفید باشد.
اثرات جانبی و عوارض
تنها خطر ناشی از تیروکسین، به دلیل مصرف خیلی زیاد یا خیلی کم است. اگر خیلی کم مصرف
شود، کم کاری تیروئيد ادامه می یابد. اگر خیلی زیاد مصرف شود شما علائم پرکاری تیروئيد- یک
غده تیروئيد بسیار فعال- را نشان خواهید داد. شایع ترین علامت افزایش هورمون تیروئيد، خستگی و
در عین حال ناتوانی در خوابیدن، اشتهای زیاد، بی قراری، سستی، احساس گرما هنگامی که دیگران
احساس سرما می کنند و مشکل در ورزش کردن به دلیل ضعیف شدن ماهیچه ها، تنگی نفس و تپش
سریع قلب است. اگر بیماران در هر زمانی حین درمان با تیروکسین، علائم پرکاری تیروئيد را نشان
دهند باید TSH خود را اندازه گیری کنند. اگر میزان آن پایین بود، نشان دهنده زیاد بودن هورمون های
تیروئيدی است و دوز دارو باید کمتر شود.
پیگیری
شما باید TSH خود را ۶ تا ۱۰ هفته بعد از هر تغییر در دوز تیروکسین، چک کنید. اگر باردار هستید
یا دارویی مصرف می کنید که استفاده بدنتان از تیروکسین را مختل می کند، ممکن است لازم باشد
به دفعات بیشتری TSH خود را چک کنید. هدف درمان بازگرداندن و حفظ TSH در بازه نرمال است.
کودکان مبتلا به کم کاری تیروئيد باید همه درمان های روزانه خود را دریافت کنند و سطوح TSH
آنها به موازات رشدشان باید چک شود تا از عقب ماندگی ذهنی و توقف رشد آنها جلوگیری شود.
هنگامی که یک دوز مشخص تیروکسین برای شما تثبیت شد، می توانید هر سال یکبار TSH خود
را چک کنید.
در صورت وجود هر یک از موارد زیر باید زودتر به پزشک مراجعه کنید:
علائمتان بدتر شوند.
بخواهید دوز یا برند تیروکسین مصرفی خود و یا مصرف آن همراه با غذا یا بدون غذا را تغییر
دهید.
اضافه وزن یا کاهش وزن پیدا کرده باشید (حداقل ۱۰ پوند تفاوت برای کسانی که در ابتدا دچار
اضافه وزن نبوده اند).
اگر بخواهید مصرف دارویی را که میتواند در جذب تیروکسین تداخل ایجاد کند (مانند برخی
ضداسیدها، مکمل کلسیم و قرص آهن) را شروع یا متوقف کنید. داروهای حاوی استروژن نیز
بر دوز تیروکسین اثر می گذارند، بنابراین هر تغییری در این داروها موجب باعث بازنگری در دوز
تیروکسین می شود.
اگر بخواهید مصرف داروهایی که تشنج را کنترل می کنند مانند فنی توئين یا تگرتول و داروهایی
که میزان متابولیسم تیروکسین را در بدنتان افزایش می دهد، شروع یا متوقف کنید.
•اگر همه قرص های تیروکسین خود را مصرف نکرده اید. به پزشکتان صادقانه بگویید که چند
قرص را نخورده اید.
•اگر بخواهید درمان با تیروکسین را متوقف کنید. اگر هر زمان فکر کردید به اندازه ای بهبود
یافته اید که دیگر نیازی به درمان با تیروکسین ندارد، تنها تحت نظر پزشکتان این کار را انجام
دهید. به جای آنکه مصرف قرص را به طور کامل قطع کنید، می توانید از دکتر بخواهید تا دوز
داروها را کاهش دهد. اگر TSH شما بالا رفت، خواهید دانست که باید درمان را ادامه دهید.
http://medlabnews.ir/archive/1529